هیدروتراپی یا آب درمانی

هیدروتراپی (Hydrotherapy) چیست؟

هیدروتراپی یا آب درمانی، اشاره به هر روشی دارد که در آن، از آب برای درمان و کاهش علائم مختلف در سراسر بدن استفاده می شود و با نام های دیگری مانند استخر درمانی نیز شناخته می شود. هیدروتراپی می تواند به سادگی با استفاده از یک حمام آب گرم در خانه انجام شود و یا ممکن است از یک مخزن یا استخر مخصوص استفاده کند. اصطلاح آب درمانی یا هیدروتراپی همچنین می تواند استفاده از جت های تحت فشار آب، آب های سرد و گرم و کمپرس یخ را نیز شامل شود.

اگرچه از ابتدای تاریخ، آنگونه که در منابع ذکر شده است، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی، از آب برای درمان جراحات و بیماری ها استفاده می کرده اند. با این وجود، در 20 سال گذشته، متخصصان پزشکی شروع به مطالعه آب درمانی به عنوان یک درمان مبتنی بر شواهد تجربی، کرده اند تا اثرگذاری آن بر درمان بیماری های مختلف را مورد سنجش قرار دهند. مطالعات نشان داده اند که آب درمانی می تواند یک گزینه عالی برای کاهش علائمی مانند درد عضلانی و گرفتگی مفاصل باشد. هیدروتراپی، یک درمان جایگزین طبیعی و غیردارویی است که می تواند مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود و علی رغم فواید متعدد و اثبات شده هیدروتراپی، ممکن است به ‌عنوان یک روش درمانی غیر دقیق به بازار عرضه ‌شود و از این رو می تواند ناامن نیز باشد. به دلیل این خطرات، مهم است که پیش از استفاده از آن به عنوان یک شیوه درمانی، اطلاعات کافی درباره هیدروتراپی داشته باشید. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با آب درمانی و ساخت استخر هیدروتراپی، می توانید تا پایان این مقاله با همراه باشید.

انواع آب درمانی(هیدروتراپی)

همانگونه که در بالا به آن اشاره شد، آب درمانی می تواند از دوش آب گرم و کمپرس آب سرد تا استفاده از استخرهای درمانی متفاوت باشد. با این حال، چند مورد از رایج ترین انواع هیدروتراپی را در ادامه شرح خواهیم داد:

ورزش در آب (Aquatic exercise):

ورزش در آب یکی از شیوه های رایج هیدروتراپی است که اغلب با استفاده از انجام تمرینات ایروبیک، انجام شنای ملایم و سایر تمرینات کششی و ورزشی گروهی همراه است.

فیزیوتراپی در آب (Aquatic physical therapy):

این شیوه از آب درمانی، که توسط فیزیوتراپ های دارای مجوز انجام می شود، شامل یک برنامه تخصصی برای هر فرد است که تمرینات مورد نیاز او را شامل می شود و شباهت های بسیاری به تمرینات فیزیوتراپی دارد، با این تفاوت که در آب و به شیوه ای ملایم تر انجام می شود.

حمام آب گرم (Warm water bath):

حمام آب گرم می تواند با افزایش جریان خون و کمک گردش مناسب آن در بدن، درد و التهاب را کاهش دهد. از این رو به عنوان یکی از شیوه های هیدورتراپی در کنار سایر روش های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

حمام صندلی (Sitz bath):

حمام صندلی که اشاره به نشستن در آب های گرم به مدت های مشخص دارد، یک گزینه مطلوب برای کسانی است که با بیماری های چون هموروئید، شقاق مقعدی یا اپیزیوتومی سر و کار دارند و می تواند در تسکین دردها موثر واقع شود.

سونا (Sauna):

سونا، یک اتاق کوچک با فضای داخلی چوبی است که آب را بر روی سنگ های گرم شده می ریزد(ساخت سونا بخار) یا به روش های دیگری، به ایجاد بخار می پردازد. مطالعات اخیر نشان داده اند که استفاده از سونا می تواند، علاوه بر تسکین دردهای جسمی، به آرامش افراد، بهبود سلامت روان و سلامت خواب کمک کند.

درمان های غوطه وری (Immersion therapy):

مطالعات نشان می دهد که غوطه وری در آب سرد مانند حمام آب یخ و آب درمانی کنتراست که مجموعه ای از غوطه وری های کوتاه در دماهای گرم و سرد را شامل می شود، می تواند احساس آرامش کوتاه مدت را در ورزشکاران افزایش داده و در بهبود عملکرد و تندرستی آن ها موثر واقع شود.

استخر هیدروتراپی

استخرهای آب درمانی یا هیدروتراپی، مخازنی هستند که آب در آن ها در دمای حدود 33 تا 36 درجه سانتیگراد نگهداری می شود و معمولا گرمتر از یک استخر شنا ساده اند. آن ها همچنین دارای جت های ماساژ داخلی و ویژگی های آبی مخصوصی هستند که برای کمک به بهبود سلامتی طراحی شده اند. تفاوت اصلی با استخرهای آب درمانی یا سایر استخرها، علاوه بر دما، این است که آن ها، برای حرکت طراحی شده اند و اغلب دارای عمق کمتری نسبت به استخرهای شنای معمولی هستند.

انواع مختلفی از استخرهای آب درمانی وجود دارد که رایج ترین آن ها، به اصطلاح استخر حیات بخش نامیده می شود. این استخر به سادگی، مجموعه ای از تاسیسات آبی است با ترکیبی از ابزارها مانند آبشار، همراه با تخت های هیدروماساژ که یک تجربه کامل از ریلکسیشن را ارائه می دهد. نمونه دیگر آن ها، جکوزی ها و گرداب های حول محور حرکت آب هستند و اغلب کم عمق تر از استخرهای شنای استاندارد طراحی می شوند. به منظور استفاده حداکثری از خواص درمانی آب، این تاسیسات از پمپ ها و موتورخانه استخر و فیلتراسیون استخر و جت ها به منظور گردش و پمپاژ آب گرم استفاده می کنند. در حالی که آب گرم رایج ترین نوع آب قابل استفاده در هیدروتراپی است، برخی از استخرهای آب درمانی از آب سرد برای ایجاد تضاد دما استفاده می کنند. در برخی موارد نیز از استخرهای ترکیبی استفاده می شود.

یک استخر آب درمانی اغلب شامل تعدادی از فرآیندها و الزامات است تا بتواند عملکرد بهینه را تضمین کند. عناصر زیر را می توان مهم ترین ویژگی های استخر هیدروتراپی دانست:

اندازه استخر هیدروتراپی:

اندازه استخر هیدروتراپی، اولین نکته کلیدی است که باید در نظر گرفته شود، زیرا بودجه مورد نیاز و تعداد عناصر اضافی، وابستگی کاملی به آن دارد. از نیمکت ها گرفته تا جت های آبی و ابزارهای هیدروماساژ و بسیاری موارد دیگر، همگی بستگی به ابعا استخر دارند. آنچه درباره ابعاد استخر آب درمانی بسیار هم است، عمق آن است که باید بین 1.2 تا 1.5 متر باشد. اما عرض و طول استخر می تواند متغیر بوده و با هر پروژه و نیازهای مشتری تنظیم شوند.

فضایی برای اتاق فنی در استخر هیدروتراپی:

طراحان استخر آب درمانی، باید مطمئن شوند که فضای کافی برای اتاق فنی مورد نیاز و کنترل‌ های محیطی وجود دارد. چیزی که در هر استخر آب درمانی برای مدیریت صحیح آن لازم و ضروری است. اندازه اتاق فنی کاملا با اندازه استخر مرتبط است. به نحوی که هر چه استخر بزرگتر باشد، اتاق فنی مورد نیاز نیز باید بزرگتر باشد. علاوه بر این، این فضا در حالت ایده آل تا حد امکان باید در نزدیکی استخر قرار داشته باشد. این امر سرویس دهی را آسان تر می کند و عملکرد عناصری مانند پمپ ها، لوله استخر و… را افزایش می دهد.

موقعیت استخر هیدروتراپی نسبت به سطح زمین:

استخرهای آب درمانی را می توان بر روی زمین، داخل زمین یا تا حدی بالاتر از آن، طراحی کرد که از نظر راحتی، دسترسی و زیبایی شناسی متفاوت است. علاوه بر این، برای هر یک از این گزینه ها، الزامات طراحی جداگانه ای باید در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، استخرهایی که کاملا همسطح با زمین ساخته می شوند، اغلب زمان بیشتری برای طراحی و ساخت نیاز داشته و به حفر چاله بزرگتری نیازمند اند. برعکس، اگر استخر در بالای سطح زمین قرار داشته باشد، برنامه ریزی و زمان کمتری برای ساخت آن، مورد نیاز است.

مواد برای استخر هیدروتراپی:

امروزه، استخرهای هیدروتراپی را می توان با طیف گسترده ای از مواد ساخت، که همگی با مزایا و الزامات خاصی از نظر زمان ساخت و آماده سازی همراه هستند. به عنوان مثال، یک استخر کاشی کاری شده، زمان ساخت و ساز قابل توجهی را طی کرده است، زیرا بتن مورد نیاز زمان نصب را افزایش می دهد و همچنین نیاز به تصفیه آب دارد. از سوی دیگر، برخی از مواد مانند فولاد ضد زنگ از نظر ساخت بیشتر زمان می برد، اما به راحتی و به سرعت نصب می شوند. مزیت اضافی استفاده از قطعات فولادی ضد زنگ سفارشی نیز باید در هنگام انتخاب مواد برای استخر آب درمانی در نظر گرفته شود.

ویژگی های اضافی برای استخر آب درمانی:

جت اسپا، پله ‌های دسترسی، محل هایی برای استراحت، دستگاه های ماساژ، آبشارهای فشار آب و یا تردمیل ‌های تعبیه ‌شده در حاشیه استخر، از جمله ویژگی ‌های اضافی هستند که می ‌توانند برای برجسته کردن استخر آب‌ درمانی، در آن، گنجانده شوند. این احتمالات باید در مرحله طراحی در نظر گرفته شوند و به تامین کنندگان استخر ایده دقیق تری از نظر بودجه و ظاهر نهایی استخر ارائه دهند.

گردش آب در استخر هیدروتراپی:

زمان‌ های گردش آب می تواند بر اساس مقررات محلی در محل استخر، اندازه استخر، استفاده پیش ‌بینی‌ شده آن از نظر تعداد استفاده‌کننده، تداوم، شدت و سایر عوامل متفاوت باشد. با این حال، گردش آب یکی از مواردی است که می تواند جزو اجزای ضروری استخر هیدروتراپی باشد  و اغلب توسط پمپای مختلف انجام می شود.

تصفیه آب :

سلامت کامل استخر را تنها در صورتی می توان تضمین کرد که سیستم های تصفیه آب مناسب در نظر گرفته شود تا آب در شرایط مطلوب نگهداری شده و راحتی و سلامتی کاربران را تضمین کند. در حالی که سیستم های فیلتراسیون سنتی ضدعفونی را از طریق سیستم های دوز معمولی با کلر ارائه می کنند، سیستم های جریان کارآمدتر و پایدارتری مانند Freepool2 یا Neolysis از ترکیبی از فناوری UV با الکترولیز با شوری کم استفاده می کنند و سالم تر هستند.

رطوبت زدایی در استخر آب درمانی:

از آنجایی که استخرهای آب درمانی اغلب در داخل خانه نصب می شوند، سیستم های تصفیه هوای کارآمد باید برای رطوبت زدایی نصب شوند تا از افزایش رطوبت نامطلوب در نتیجه تبخیر آب استخر جلوگیری شود. معمولا محدوده ای بین 55 تا 65 درصد سطح رطوبت، برای محیطی مطبوع و بهداشتی توصیه می شود. در این شرایط، از تکثیر عوامل بیماری زا کاسته شده و نصب در شرایط مناسب برای مدت طولانی تری حفظ می شود.

گرمایش و سرمایش:

دمای استخر نکته ای کلیدی است تا تجربیات خوشایند برای کاربران و همچنین ایمنی، بهداشت و کارایی کافی را تضمین کند. در حالی که چندین راه حل گرمایش و سرمایش وجود دارد که می تواند دمای مناسب استخر را فراهم کند، پمپ های حرارتی، یک راه حل ایده آل از نظر بهره وری انرژی و کاهش هزینه ارائه می دهند.

کاربرد های هیدروتراپی

آب درمانی در درجه اول برای تسکین علائمی مانند درد و گرفتگی های عضلانی و عروقی استفاده می شود. پزشکان ممکن است نوعی آب درمانی را به عنوان بخشی از درمان یا برنامه ای برای مدیریت علائم پیشنهاد دهند. آب درمانی می تواند به افرادی که علائم زیر را دارند کمک کند تا بهبودی موثرتری را تجربه کنند:

• دردهای موضعی
• سفتی و گرفتگی عضلانی
• کبودی
• تورم
• دردهای قاعدگی
• عدم آرامش و ضعف های عصبی

علاوه بر موارد فوق، آب درمانی را می توان برای درمان بیماری های مختلفی استفاده کرد. مطالعات نشان می دهد که ورزش در آب برای افراد چاق مفیدتر و کارآمدتر از تمرینات زمینی است. زیرا استفاده از ورزش در آب می تواند به سوزاندن کالری بیشتر با خستگی کمتر کمک کند. به عقیده پزشکان، چاقی اغلب با درد مفاصل همراه است. از این رو، تمرینات در آب گزینه خوبی است. زیرا در آنجا جاذبه وجود ندارد و افراد می توانند با درد مفاصل کمتر ورزش کنند. هیدروتراپی همچنین می تواند در درمان موارد زیر موثر واقع شود:

• آکنه و بیماری سطح پوست
• آرتروز
• سرماخوردگی
• افسردگی
• سردرد
• اختلالات سیستم عصبی یا MS
• فشار خون

پزشکان همچنین معتقدند که وقتی آسیبی مانند رگ به رگ شدن برای فرد ایجاد می شود، اغلب استفاده از کمپرس سرد توصیه می‌شود، زیرا منجر به انقباض شریان ‌ها و کاهش درد می گردد. اما اگر درمان مواردی مانند کمردردهای مزمن، غوطه ‌وری در آب گرم موثرتر خواهد بود. زیرا منجر به آرامش عضلات شده و می‌ تواند درد را کاهش دهد.

فواید آب درمانی

با این حال، فواید آب درمانی با آب سرد نیز موارد قابل توجهی را شامل می شود:

• دردهای موضعی و عضلانی را تسکین می دهد
• التهاب را کاهش می دهد
• دمای بدن را کنترل می کند
• سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند

استخرهای آب گرم هیدروتراپی نیز از فواید خاص خود برخوردار اند:

• درد را کاهش می دهد
• جریان خون را تسریع می بخشد
• عضلات را آرام می کند
• سموم را دفع می کند
• یبوست را برطرف می کند

آب درمانی می تواند به افرادی که دچار سوختگی شده اند نیز، کمک کند. جت های آب یک راه موثر و ایمن برای تمیز کردن زخم ها و پوست سوخته هستند که فرآیند بهبودی را سرعت می بخشند. هیدروتراپی همچنین می تواند مکمل خوبی برای تمرینات فیزیوتراپی باشد. حرکت در آب راهی با مقاومت کم برای ورزش ایمن فراهم می کند. اروبیک در آب یکی رایج ترین این تمرینات برای افراد سالخورده و یا کسانی که است دچار شکستگی های مفصلی شده اند.

با وجود موارد فوق، از نظر فنی، در واقع هیچ کس به آب درمانی نیاز ندارد. زیرا این یک درمان استاندارد برای هیچ بیماری، وضعیت یا علامت خاصی نیست و اغلب به عنوان یک شیوه درمانی مکمل و یا تفریحی مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارت دیگر، آب درمانی هیچ یک از این شرایط فوق را به طور کامل، درمان نمی کند و نباید جایگزین درمان های تخصصی و دارویی باشد. اما تجربیات و تحقیقان نشان داده است که این درمان تکمیلی، اثرات مفید و مطلوبی بر علائم و برخی بیماری های ذکر شده بر جای گذاشته است.

هیدروتراپی یا آب درمانی برای کاهش درد

بسیاری از ما هنگامی که در پایان یک روز پر مشغله، وارد وان آب گرم حمام می شویم، احساس آرامش و راحتی را تجربه می کنیم. استخرهای آب درمانی نیز تقریبا اینگونه عمل می کنند. آب گرم باعث آرامش بدن و ماهیچه ها می شود که به نوبه خود به بهبود جراحات و بهبود عملکردهای بدن مانند گردش خون، تنفس و حتی تسکین درد می انجامد.

بر اساس مطالعات انجام شده، گیرنده های تحریک کننده گرما در بدن، در همان مکان تکانه های درد قرار دارند. در واقع آن ها، سلول های عصبی هستند که در صورت تحریک باعث ایجاد درد می شوند. بنابراین با افزایش گرما، احساس درد بی ‌حس شده و یا از بین می رود و حرکت و ورزش را برای فرد ساده می‌ کند.

استخرهای آب درمانی به طور ویژه برای تسهیل تمرینات آهسته و روشمند طراحی شده اند که به توانبخشی افراد کمک می کند. بنابراین ممکن است مکان مناسبی برای انجام انواع شنای معمولی و تفریحی نخواهند بود. زیرا افرادی که وارد استخر آب درمانی می شوند و شروع به تمرین کرال جلوی می کنند، به دلیل گرما خیلی زودتر خسته می شوند. دقیقا به همین دلیل است که آب درمانی برای تمرینات کندتر و نرم تر بسیار مناسب است. اغلب یک فیزیوتراپیست نیز در استخر حضور خواهد داشت تا تمریناتی را که لازم است، بسته به آسیب دیدگی و دامنه حرکتی فرد، نشان دهد.

به طور کلی عملکرد آب درمانی، متناسب با دمای آب و نوع آن می تواند متفاوت باشد. در استخرهای آب گرم و جت های فشار آب، افزایش گردش خون، مهم ترین کاری است که هیدروتراپی انجام می دهد تا فرد را در بهبود شرایط یاری کند. در مقابل در آب های سرد، همه چیز متفاوت است و انقباض مهم ترین کارکرد خواهد بود.

خطرات آب درمانی (هیدروتراپی)

آب درمانی(هیدروتراپی) ممکن است به طور بالقوه با خطراتی همراه باشد. این خطرات اغلب عبارت اند از:

• غرق شدن
• گرمازدگی
• سقوط
• سر خوردن
• عفونت
• تحریک پوستی

به منظور جلوگیری از غرق شدگی، دسترسی غیرمجاز به استخر آب درمانی نباید وجود داشته باشد و کارکنان غیر فیزیوتراپی باید تنها در مناطق امن حضور داشته باشند. مراجعه کنندگان نیز در طول یک جلسه درمانی، باید مستقیما توسط یک فیزیوتراپ با تجربه یا یک دستیار فیزیوتراپی که توسط یک فیزیوتراپیست مجرب نظارت می شود، همراهی گردد. در حالت ایده آل دستیار فیزیوتراپی باید گواهی آب درمانی نیز داشته باشد.

برای جلوگیری از گرمازدگی، باید کنترل دقیقی بر دمای محیط وجود داشته باشد. همچنین نظارت دقیق بر تناسب اندام مراجعه کنندگان و سرعت دقیق فعالیت، همه به کنترل این مشکل کمک می کنند. دمای آب استخر باید به صورت ترموستاتیک کنترل و نظارت شده و نباید از 35.5 درجه سانتیگراد تجاوز کند. حداکثر رطوبت نسبی نیز 55٪ است. مدت درمان باید برای همه بیماران حداکثر تا 30 دقیقه محدود شود. اعضای پرسنل نیز نباید بیش از 1.5 ساعت در یک جلسه حضور داشته باشند و علاوه بر این باید زمان تعویض، استراحت و بهبودی نیز برای آن ها، در نظر گرفته شود.

برای جلوگیری از سقوط و لغزش، اطراف استخر باید تا حد امکان خشک باشد. کارکنان و بیماران باید کفش ‌های شیاردار لاستیکی بپوشند و کاشی ‌کاری کف، به نحوی طراحی شده باشد که احتمال لغزش را کاهش دهد. بیماران خاص نیز اغلب دارای مشکلات حرکتی اند، باید توسط کارکنانی با وظایف مشخص همراهی شوند.

برای جلوگیری از تحریکات پوستی، pH آب استخر باید کنترل شود تا سوزش چشم و پوست به حداقل برسد. pH مطلوب باید بین 7.2 تا 7.8 حفظ شود تا از ضدعفونی موثر و جلوگیری از آسیب خورندگی جلوگیری گردد.

به منظور کاهش عفونت ها، مواردی مانند تمیز کردن کامل کنار استخر و پوشیدن کفش های فردی در اطراف استخر، احتمال آن را کاهش می دهد(نظافت استخر). همچنین کیفیت خوب آب به جلوگیری از تجمع Ps کمک می کند. با کمک آزمایش‌ های منظم میکروبیولوژیکی آب که هفته ای ۲ بار صورت می گیرد و مشاوره و نظارت توسط یک میکروبیولوژیست مشاور، این امر کنترل خواهد شد.

ایمنی و ریسک استخرهای هیدروتراپی

• ارزیابی کلیه بیمارانی که از استخر آب درمانی استفاده می کنند: این کار باید در پرونده بالینی آن ها درج شده و تمام داده های ضروری ثبت گردد.
• نظارت بر افرادی که از ورودی و خروجی واحد آب درمانی استفاده می کنند: شامل نظارت بر کلیه کارکنان غیر فیزیوتراپی
• نظارت بر کنترل های محیطی: نگهداری روزانه یک رکورد مکتوب از دمای آب اتاق و استخر و رطوبت و Ph آب و در صورت نیاز اصلاح آن
• اطمینان از اینکه کارکنان و بیماران کفش مناسب استفاده می کنند و منطقه کنار استخر تا حد امکان خشک است
• آموزش همه کاربران جدید از مرکز آب درمانی و به روز رسانی منظم آموزش روش های تخلیه، فرآیندهای احیا، آتش سوزی و ارزیابی های دستی برای هر فرد
• نظارت بر بهداشت کارکنان و مطرف کنندگان: از دوش گرفتن کارکنان و بیماران قبل از ورود به استخر اطمینان حاصل کنید. کارکنان و بیماران را به استفاده از توالت قبل از ورود به استخر تشویق کنید. بیماران را از نظر عفونت پا بررسی کرده و کفش های محافظ تهیه کنید.